حاشیه‌نشینی (اسکان غیررسمی) از عوارض رشد بی‌رویه شهرنشینی و تمرکز منابع و امکانات در نواحی بزرگ شهری است و این پدیده زاییده عملکرد نامناسب ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.
الگوی نامتوازن توسعه را می‌توان دلیل اصلی بروز مهاجرت و گسترش حاشیه‌نشینی برشمرد؛ سکونت ۱۱میلیون نفر ایرانی در حاشیه کلان‌شهر‌ها واقعیتی دردناک است که اصلاح ساختارهای اجتماعی و اقتصادی را می‌طلبد.
بهره‌گیری از رویکرد بازآفرینی شهری که بر دو اصل اهمیت برابر مسائل اقتصـادی، اجتمـاعی، فرهنگـی، محیطـی و توانمندسازی گروه‌های ذی‌نفع برای شرکت در فرآیند تصمیم‌گیری، از طریق توسعه چشم‌انداز همگانی قـرار دارد، می‌تواند راهکاری مؤثر برای برون‌رفت از معضل حاشیه‌نشینی باشد.
موضوع آسیب‌های اجتماعی و ساماندهی آن به‌ویژه موضوع حاشیه شهر مشهد مقدس از موضوعات مورد‌تأکید مقام معظم رهبری به‌شمار می‌رود. آسیب‌شناسی روند ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی مشهد نیز باوجود اقدامات مثبت ولی مقطعی در سال‌های گذشته، بیانگر آن است آنچه تحت‌عنوان ساماندهی انجام شده، در طول زمان تداوم نداشته و مشارکت مردم و تشریک مساعی تمامی نقش‌آفرینان در امر ساماندهی لحاظ نشده است، ضمن اینکه بیشتر پروژه‌ها و اقدامات، دخالت کالبدی صرف بوده و اساسی‌ترین مسئله یعنی توانمندسازی مغفول مانده است.
ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در مشهد اصولا از توان شهرداری که در سطح محلی اختیارات محدودی دارد، خارج و نیازمند ایجاد ساختاری منسجم‌تر و قدرتمندتر با کمک همه دستگاه‌ها و مسئولان شهری، استانی و کشوری است.
از جمعیت ٣میلیون و ۵٧ هزار و ۶٧٩نفری شهر مشهد مقدس، حدود یک‌میلیون و ٢٠٠هزار نفر در حاشیه آن سکونت دارند که این میزان جمعیت، برابر با جمعیت شهرهایی همچون قم و اهواز است. جمعیت کل شهر مشهد در طول سال‌های ١٣۴۵ تا ١٣٩۵ بیانگر افزایش ٧.۵ برابری است، در‌حالی‌که در طی این بازه زمانی، جمعیت حاشیه‌نشین مشهد بیش از ٢۵ برابر افزایش داشته است.
با استفاده از قوانین موجود می‌توان در راستای بهبود شرایط زیست‌پذیری این محدوده گام برداشت که مهم‌ترین این قوانین تشکیل سازمان اجرایی مستقل در شهرداری به‌منظور ساماندهی، توانمندسازی و اعمال مدیریت یکپارچه در حاشیه شهر مشهد است، اما نکته منفی در رابطه با این موضوع، اجرا نشدن کامل این مصوبه است.
حال با توجه به اینکه بیش از یک‌سوم جمعیت شهر امام‌رضا(ع) در این پهنه‌های حاشیه‌نشین، زندگی می‌کنند، ضروری است نسبت‌به پیگیری تشکیل سازمان اجرایی مستقل حاشیه شهر با تأکید بر رویکرد بازآفرینی، اقدامات لازم و فوری شکل بگیرد.
الگوی نامتوازن توسعه را می‌توان دلیل اصلی بروز مهاجرت و گسترش حاشیه‌نشینی برشمرد؛ سکونت ۱۱میلیون نفر ایرانی در حاشیه کلان‌شهر‌ها واقعیتی دردناک است که اصلاح ساختارهای اجتماعی و اقتصادی را می‌طلبد.
بهره‌گیری از رویکرد بازآفرینی شهری که بر دو اصل اهمیت برابر مسائل اقتصـادی، اجتمـاعی، فرهنگـی، محیطـی و توانمندسازی گروه‌های ذی‌نفع برای شرکت در فرآیند تصمیم‌گیری، از طریق توسعه چشم‌انداز همگانی قـرار دارد، می‌تواند راهکاری مؤثر برای برون‌رفت از معضل حاشیه‌نشینی باشد.
موضوع آسیب‌های اجتماعی و ساماندهی آن به‌ویژه موضوع حاشیه شهر مشهد مقدس از موضوعات مورد‌تأکید مقام معظم رهبری به‌شمار می‌رود. آسیب‌شناسی روند ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی مشهد نیز باوجود اقدامات مثبت ولی مقطعی در سال‌های گذشته، بیانگر آن است آنچه تحت‌عنوان ساماندهی انجام شده، در طول زمان تداوم نداشته و مشارکت مردم و تشریک مساعی تمامی نقش‌آفرینان در امر ساماندهی لحاظ نشده است، ضمن اینکه بیشتر پروژه‌ها و اقدامات، دخالت کالبدی صرف بوده و اساسی‌ترین مسئله یعنی توانمندسازی مغفول مانده است.
ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در مشهد اصولا از توان شهرداری که در سطح محلی اختیارات محدودی دارد، خارج و نیازمند ایجاد ساختاری منسجم‌تر و قدرتمندتر با کمک همه دستگاه‌ها و مسئولان شهری، استانی و کشوری است.
از جمعیت ٣میلیون و ۵٧ هزار و ۶٧٩نفری شهر مشهد مقدس، حدود یک‌میلیون و ٢٠٠هزار نفر در حاشیه آن سکونت دارند که این میزان جمعیت، برابر با جمعیت شهرهایی همچون قم و اهواز است. جمعیت کل شهر مشهد در طول سال‌های ١٣۴۵ تا ١٣٩۵ بیانگر افزایش ٧.۵ برابری است، در‌حالی‌که در طی این بازه زمانی، جمعیت حاشیه‌نشین مشهد بیش از ٢۵ برابر افزایش داشته است.
با استفاده از قوانین موجود می‌توان در راستای بهبود شرایط زیست‌پذیری این محدوده گام برداشت که مهم‌ترین این قوانین تشکیل سازمان اجرایی مستقل در شهرداری به‌منظور ساماندهی، توانمندسازی و اعمال مدیریت یکپارچه در حاشیه شهر مشهد است، اما نکته منفی در رابطه با این موضوع، اجرا نشدن کامل این مصوبه است.
حال با توجه به اینکه بیش از یک‌سوم جمعیت شهر امام‌رضا(ع) در این پهنه‌های حاشیه‌نشین، زندگی می‌کنند، ضروری است نسبت‌به پیگیری تشکیل سازمان اجرایی مستقل حاشیه شهر با تأکید بر رویکرد بازآفرینی، اقدامات لازم و فوری شکل بگیرد.
