تاريخ خبر : ۱۳۹۷/۴/۲۱
آراستن کلام دشوار به زیبایی ادبیات ؛ اهالی فرهنگ به مناسبت سالروز درگذشت «عین صاد» از او و دیدگاه‌هایش می‌گویند
امیرعلی قاسمی‌مقدم | تفاوت را می‌شود از همان نامی که به آن اشتهار داشت ردگیری کرد؛ حروفی اختصاری: عین صاد. گستره دانایی‌اش نیز ویژگی بارز او بود و از کُنج‌های معرفت تا عرصه‌های اجتهاد و اندیشه را دربر می‌گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی صفایی حائری (۱۳۷۸-۱۳۳۰خورشیدی) از نوجوانی علاقه‌اش به ادبیات را با مراجعه به آثار ادبی شرق و غرب نمایان ساخت و در بزرگ‌سالی نیز دوست شماری از اهل هنر و ادبیات یا با آن‌ها در تعامل بود. سهیل محمودی، صادق کرمیار، علیرضا داوودنژاد، رسول ملاقلی‌پور، نادر طالب‌زاده، ابوالقاسم طالبی، فرج‌ا... سلحشور، جمال شورجه و سید رضا میرکریمی تنی چند از این اهالی ادب و هنر بودند.
عین صاد نگاه ویژه‌ای به برخی امور ازجمله دین داشت؛ از دید او دین آمده است تا کوتاهی فلسفه یونان و عرفان هند و اخلاق ارسطویی را جبران کند. دیدگاه‌های او را برخی برنمی‌تابیدند و حتی به التقاط متهمش کردند. ٢٢ تیر سالروز درگذشت نویسنده کتاب‌هایی چون «مسئولیت و سازندگی»، «رشد» و «صراط» است و مجالی برای مرور زندگی و
دیدگاه‌های او.
در حوزه‌های گوناگون سرآمد بود
غلامرضا بنی‌اسدی، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی، مردم‌داری را ویژگی ممتاز مرحوم صفایی حائری می‌داند و می‌گوید: افراد زیادی هستند که در یک یا دو حوزه تخصص دارند اما انسان‌های معدودی را همچون مرحوم صفایی می‌توان پیدا کرد که در ابعاد گوناگون فلسفه، عرفان، ادبیات، فقه و جز این‌ها تخصص داشته و
سرآمد باشند.
به اذعان او، عین صاد معتقد بوده است که فراتر از یک نگاه رسمی فقهی باید نگاهی همه شمول و انسان‌محور داشت. او می‌افزاید: استاد افراد را جذب می‌کرد نه آنکه دفع کند. اگر با شک و تردید وارد بحث با او می‌شدید، با انگ کافر یا بی‌دین بودن، شما را طرد نمی‌کرد. ایشان معتقد بود که شک مقدمه یقین است و تا به پرسش نرسید، به جواب نمی‌رسید. این سلوک شخصیتی باعث می‌شد بسیاری از افرادی که از دین فاصله گرفته بودند، بار دیگر به دامن اسلام
بازگردند.
این فعال پیشکسوت رسانه، ارتباط صفایی حائری با هنرمندان را بسیار نزدیک توصیف می‌کند و با بیان اینکه او دیدگاه‌های خاصی درباره موضوعات هنری داشت، اضافه می‌کند: رضا میرکریمی، فیلم سینمایی «زیر نور ماه» را تحت تأثیر نظرات استاد صفایی تولید کرد. درواقع آثار سینمایی متعددی وجود دارد که مستقیم یا غیرمستقیم متأثر از آن مرحوم تولید و عرضه شد.
او تصریح می‌کند: ایشان درباره موسیقی دیدگاه جالبی داشت. معتقد بود که نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید و گفت که موسیقی حرام است یا حلال. مرحوم صفایی حائری تأکید می‌کرد که برای هر فردی باید متناسب با ظرفیت فکری‌اش نسخه نوشت.
شاید دلیل برخی مخالفت‌ها حسادت باشد
این فعال فرهنگی تأکید می‌کند: عین صاد به مقوله حجاب نیز نگاه متفاوتی داشت و بر این باور بود که حجاب صرفا به معنای پوشش بانوان نیست؛ مهم این است که انسان سد راه رسیدن دیگران به کمال معنوی نشود. چه زن با بدپوششی و چه مرد با نگاه بی‌پرده‌اش.
به گفته بنی‌اسدی، مرحوم صفایی حائری به اتفاقات روزمره زندگی با زاویه دید متفاوت می‌نگریست و از هر اتفاق ساده‌ای، برای زندگی خود درس می‌گرفت. او معتقد بود که بلا انسان را از کمبودهای زندگی‌اش آگاه می‌کند. این روزنامه‌نگار پیشکسوت می‌گوید: استاد صفایی حائری در جوانی به درجه اجتهاد رسید و درحوزه‌های مختلف تخصص داشت، بنابراین اینکه برخی از آقایان با نگاه آن مرحوم مشکل دارند، شاید ناشی از حسادت به ایشان باشد.
او می‌افزاید: صفایی حائری از زمان خود به‌مراتب جلوتر بود. اکنون جوانان به اندیشه‌های ایشان روی آورده‌اند و شگفتی‌های نگاه آن مرحوم در مسائل مختلف در حال کشف شدن است.
تواضع، عامل جذب جوانان
حجت الاسلام علی عابدینی از نزدیکان علی صفایی حائری، معرفت به عرفان را از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی او برمی‌شمرد و درعین‌حال بر نگاه خردگرایانه او به موضوعات در کنار نگاه عارفانه‌اش تأکید می‌کند.
او می‌افزاید: مرحوم استاد صفایی حائری معتقد بود که نباید به دین نگاه احساسی داشته باشیم. ایشان اعتقاد داشت که اشک ریختن برای امام‌حسین (ع) باید برگرفته از معرفت دینی و فراتر از حرکتی
احساسی باشد.
این استاد حوزه علمیه خاطرنشان می‌کند: ایشان انسان بی‌تکلفی بود و به معنای واقعی کلمه از دنیا گذشته بود. تواضع ایشان برای همگان زبانزد بود و این ویژگی باعث می‌شد جوانان به او اقبال ویژه‌ای داشته باشند.
چارچوب‌های معرفتی را برهم می‌زد
حجت‌الاسلام مسعود زارعیان، هنرمند حوزوی، هم که خود را خواننده آثار و علاقه‌مند به سیر اندیشه و نگاه مرحوم صفایی حائری می‌داند، درباره ابعاد شخصیتی او می‌گوید: آن مرحوم در حوزه‌های مختلف ادبی و هنری تخصص داشت و صاحب‌نظر بود. استاد صفایی تسلط هنری منحصر‌به‌فردی داشت و همین مسئله باعث می‌شد که دیدگاه و نظر ایشان بر قشر هنرمند جامعه مؤثر واقع شود.
این مستندساز با اذعان به اهمیت ویژه‌ای که عین صاد برای هنر و ادبیات قائل بوده است، تأکید می‌کند: قرارگرفتن فقاهت در کنار ذوق هنری، از ایشان خطیب توانایی ساخته بود و تأثیر کلام ایشان را دوچندان کرده بود. ذوق هنری او باعث شده بود بسیاری از کسانی که حتی اندک ارتباطی هم با مباحث دینی نداشتند، مجذوب کلام ایشان شوند.
زارعیان با بیان اینکه شیوه سخنرانی‌ها و مجموع فعالیت‌های آن مرحوم تحت تأثیر ادبیات و هنر بود، می‌افزاید: در کتاب «تو می‌آیی» یا مقدمه کتاب «انسان در دو فصل»، هنگامی که مرحوم صفایی حائری درباره خود و پدرش صحبت می‌کند، به روشنی می‌توان نثر بسیار قوی، جذاب و هنری ایشان را شاهد بود. استاد صفایی مخاطب را به خوبی می شناخت و دشواری‌های کلام را به زیبایی‌های هنری و ادبی می‌آراست.
او چگونگی مواجهه با مباحث را یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌‌فرد عین صاد می‌داند و می‌گوید: ایشان در مباحث همه چارچوب‌ها را برهم می‌زد و معرفت جدیدی در افراد ایجاد می‌کرد. همچنین احاطه چندجانبه به زندگی باعث شده بود که نسبت به مسائل نگاه تک‌بعدی
نداشته باشد.
رویکرد انتقادی به برخورد قهری
این طلبه هنرمند با اشاره به دیدگاه آن روانشاد درباره حجاب هم اظهار می‌کند: ایشان معتقد بود مادامی که تلقی ما از انسان این باشد که به این دنیا آمده است تا صرفا لذت ببرد، حجاب به عنوان محدودیت در ذهنمان باقی خواهد ماند. انسان باید تجلی‌گاه صفات الهی باشد اما اگر نگاه مادیگرایانه داشته باشیم، حجاب اسارت و زندان خواهد بود. او معتقد بود که باید ببینیم چه خوراکی به نسل امروز داده‌ایم که از آن‌ها توقع باحجاب بودن داریم. باتوجه به دیدگاه او حرکت‌های اشتباه و برخوردهای تند با مقوله بدحجابی و بی‌حجابی نه تنها تأثیر مثبتی نداشته، بلکه مشکل را مضاعف کرده است، چون درنظر گرفته نمی‌شود که فرد تحت تأثیر خانواده، یا بر اثر لج‌بازی و ناآگاهی به این سمت و سو سوق پیدا کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی صفایی حائری (۱۳۷۸-۱۳۳۰خورشیدی) از نوجوانی علاقه‌اش به ادبیات را با مراجعه به آثار ادبی شرق و غرب نمایان ساخت و در بزرگ‌سالی نیز دوست شماری از اهل هنر و ادبیات یا با آن‌ها در تعامل بود. سهیل محمودی، صادق کرمیار، علیرضا داوودنژاد، رسول ملاقلی‌پور، نادر طالب‌زاده، ابوالقاسم طالبی، فرج‌ا... سلحشور، جمال شورجه و سید رضا میرکریمی تنی چند از این اهالی ادب و هنر بودند.
عین صاد نگاه ویژه‌ای به برخی امور ازجمله دین داشت؛ از دید او دین آمده است تا کوتاهی فلسفه یونان و عرفان هند و اخلاق ارسطویی را جبران کند. دیدگاه‌های او را برخی برنمی‌تابیدند و حتی به التقاط متهمش کردند. ٢٢ تیر سالروز درگذشت نویسنده کتاب‌هایی چون «مسئولیت و سازندگی»، «رشد» و «صراط» است و مجالی برای مرور زندگی و
دیدگاه‌های او.
در حوزه‌های گوناگون سرآمد بود
غلامرضا بنی‌اسدی، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی، مردم‌داری را ویژگی ممتاز مرحوم صفایی حائری می‌داند و می‌گوید: افراد زیادی هستند که در یک یا دو حوزه تخصص دارند اما انسان‌های معدودی را همچون مرحوم صفایی می‌توان پیدا کرد که در ابعاد گوناگون فلسفه، عرفان، ادبیات، فقه و جز این‌ها تخصص داشته و
سرآمد باشند.
به اذعان او، عین صاد معتقد بوده است که فراتر از یک نگاه رسمی فقهی باید نگاهی همه شمول و انسان‌محور داشت. او می‌افزاید: استاد افراد را جذب می‌کرد نه آنکه دفع کند. اگر با شک و تردید وارد بحث با او می‌شدید، با انگ کافر یا بی‌دین بودن، شما را طرد نمی‌کرد. ایشان معتقد بود که شک مقدمه یقین است و تا به پرسش نرسید، به جواب نمی‌رسید. این سلوک شخصیتی باعث می‌شد بسیاری از افرادی که از دین فاصله گرفته بودند، بار دیگر به دامن اسلام
بازگردند.
این فعال پیشکسوت رسانه، ارتباط صفایی حائری با هنرمندان را بسیار نزدیک توصیف می‌کند و با بیان اینکه او دیدگاه‌های خاصی درباره موضوعات هنری داشت، اضافه می‌کند: رضا میرکریمی، فیلم سینمایی «زیر نور ماه» را تحت تأثیر نظرات استاد صفایی تولید کرد. درواقع آثار سینمایی متعددی وجود دارد که مستقیم یا غیرمستقیم متأثر از آن مرحوم تولید و عرضه شد.
او تصریح می‌کند: ایشان درباره موسیقی دیدگاه جالبی داشت. معتقد بود که نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید و گفت که موسیقی حرام است یا حلال. مرحوم صفایی حائری تأکید می‌کرد که برای هر فردی باید متناسب با ظرفیت فکری‌اش نسخه نوشت.
شاید دلیل برخی مخالفت‌ها حسادت باشد
این فعال فرهنگی تأکید می‌کند: عین صاد به مقوله حجاب نیز نگاه متفاوتی داشت و بر این باور بود که حجاب صرفا به معنای پوشش بانوان نیست؛ مهم این است که انسان سد راه رسیدن دیگران به کمال معنوی نشود. چه زن با بدپوششی و چه مرد با نگاه بی‌پرده‌اش.
به گفته بنی‌اسدی، مرحوم صفایی حائری به اتفاقات روزمره زندگی با زاویه دید متفاوت می‌نگریست و از هر اتفاق ساده‌ای، برای زندگی خود درس می‌گرفت. او معتقد بود که بلا انسان را از کمبودهای زندگی‌اش آگاه می‌کند. این روزنامه‌نگار پیشکسوت می‌گوید: استاد صفایی حائری در جوانی به درجه اجتهاد رسید و درحوزه‌های مختلف تخصص داشت، بنابراین اینکه برخی از آقایان با نگاه آن مرحوم مشکل دارند، شاید ناشی از حسادت به ایشان باشد.
او می‌افزاید: صفایی حائری از زمان خود به‌مراتب جلوتر بود. اکنون جوانان به اندیشه‌های ایشان روی آورده‌اند و شگفتی‌های نگاه آن مرحوم در مسائل مختلف در حال کشف شدن است.
تواضع، عامل جذب جوانان
حجت الاسلام علی عابدینی از نزدیکان علی صفایی حائری، معرفت به عرفان را از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی او برمی‌شمرد و درعین‌حال بر نگاه خردگرایانه او به موضوعات در کنار نگاه عارفانه‌اش تأکید می‌کند.
او می‌افزاید: مرحوم استاد صفایی حائری معتقد بود که نباید به دین نگاه احساسی داشته باشیم. ایشان اعتقاد داشت که اشک ریختن برای امام‌حسین (ع) باید برگرفته از معرفت دینی و فراتر از حرکتی
احساسی باشد.
این استاد حوزه علمیه خاطرنشان می‌کند: ایشان انسان بی‌تکلفی بود و به معنای واقعی کلمه از دنیا گذشته بود. تواضع ایشان برای همگان زبانزد بود و این ویژگی باعث می‌شد جوانان به او اقبال ویژه‌ای داشته باشند.
چارچوب‌های معرفتی را برهم می‌زد
حجت‌الاسلام مسعود زارعیان، هنرمند حوزوی، هم که خود را خواننده آثار و علاقه‌مند به سیر اندیشه و نگاه مرحوم صفایی حائری می‌داند، درباره ابعاد شخصیتی او می‌گوید: آن مرحوم در حوزه‌های مختلف ادبی و هنری تخصص داشت و صاحب‌نظر بود. استاد صفایی تسلط هنری منحصر‌به‌فردی داشت و همین مسئله باعث می‌شد که دیدگاه و نظر ایشان بر قشر هنرمند جامعه مؤثر واقع شود.
این مستندساز با اذعان به اهمیت ویژه‌ای که عین صاد برای هنر و ادبیات قائل بوده است، تأکید می‌کند: قرارگرفتن فقاهت در کنار ذوق هنری، از ایشان خطیب توانایی ساخته بود و تأثیر کلام ایشان را دوچندان کرده بود. ذوق هنری او باعث شده بود بسیاری از کسانی که حتی اندک ارتباطی هم با مباحث دینی نداشتند، مجذوب کلام ایشان شوند.
زارعیان با بیان اینکه شیوه سخنرانی‌ها و مجموع فعالیت‌های آن مرحوم تحت تأثیر ادبیات و هنر بود، می‌افزاید: در کتاب «تو می‌آیی» یا مقدمه کتاب «انسان در دو فصل»، هنگامی که مرحوم صفایی حائری درباره خود و پدرش صحبت می‌کند، به روشنی می‌توان نثر بسیار قوی، جذاب و هنری ایشان را شاهد بود. استاد صفایی مخاطب را به خوبی می شناخت و دشواری‌های کلام را به زیبایی‌های هنری و ادبی می‌آراست.
او چگونگی مواجهه با مباحث را یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌‌فرد عین صاد می‌داند و می‌گوید: ایشان در مباحث همه چارچوب‌ها را برهم می‌زد و معرفت جدیدی در افراد ایجاد می‌کرد. همچنین احاطه چندجانبه به زندگی باعث شده بود که نسبت به مسائل نگاه تک‌بعدی
نداشته باشد.
رویکرد انتقادی به برخورد قهری
این طلبه هنرمند با اشاره به دیدگاه آن روانشاد درباره حجاب هم اظهار می‌کند: ایشان معتقد بود مادامی که تلقی ما از انسان این باشد که به این دنیا آمده است تا صرفا لذت ببرد، حجاب به عنوان محدودیت در ذهنمان باقی خواهد ماند. انسان باید تجلی‌گاه صفات الهی باشد اما اگر نگاه مادیگرایانه داشته باشیم، حجاب اسارت و زندان خواهد بود. او معتقد بود که باید ببینیم چه خوراکی به نسل امروز داده‌ایم که از آن‌ها توقع باحجاب بودن داریم. باتوجه به دیدگاه او حرکت‌های اشتباه و برخوردهای تند با مقوله بدحجابی و بی‌حجابی نه تنها تأثیر مثبتی نداشته، بلکه مشکل را مضاعف کرده است، چون درنظر گرفته نمی‌شود که فرد تحت تأثیر خانواده، یا بر اثر لج‌بازی و ناآگاهی به این سمت و سو سوق پیدا کرده است.