صمدی‌جوان- درودی| نسبت جمعیتی کشور در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که حدود ۴٠ درصد مردم ایران شهرنشین و بیش از ۶٠ درصد دیگر روستانشین بودند. اما به مرور این نسبت کاملا برعکس شد، به طوری که اکنون بیش از ٧٣ درصد جمعیت کشور شهرنشین و ٢٧ درصد روستانشین هستند. قطعا و بی‌تردید یکی از مهم‌ترین دلایل این تغییر نسبت جمعیتی در شهرها، خدمات گسترده‌ای بوده که طی ۴٠ سال پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی از سوی مدیریت شهری ارائه شده است. مشهد مقدس، به عنوان دومین کلان‌شهر کشور و مهم‌ترین کلان‌شهر شرق کشور نیز از این قائده مستثنی نبوده است و اکنون، نه تنها بیش از ۵٢ درصد جمعیت خراسان‌رضوی را در خود جای داده بلکه، توسعه این کلان‌شهر سبب مهاجرت بسیاری از روستاییان نیز به مشهد شده است و اکنون این شهر مقدس با یک میلیون و ٢٠٠هزار نفر حاشیه‌نشین، رتبه نخست حاشیه‌نشینی را در کشور دارد. هر چند که مهاجرت و حاشیه‌نشینی ابعاد اجتماعی و فرهنگی بسیاری برای مشهد داشته و دارد که بیان آن در این مجال نمی‌گنجد، اما یکی از مهم‌ترین دلایل این مهاجرت‌های گسترده خدمات ارزشمند مدیریت شهری در حوزه‌های مختلف به شهرنشینان بوده است. مشهد امروز نه تنها به لحاظ جمعیتی با ۴٠ سال پیش تفاوت‌های بسیاری دارد، بلکه به لحاظ کلان پروژه‌ها، توسعه معابر و سیستم‌های نوین حمل و نقل همگانی، فضای سبز، تنظیف و بهداشت شهر و ... نیز با ابتدای انقلاب اسلامی قیاس شدنی نیست. این تفاوت‌ها را مدیون شهرداران و سکان‌داران مدیریت شهری در ادوار مختلف هستیم.
حمایت‌های مردمی، سرآغاز توسعه عمرانی مشهد
مهندس «جمشید منصوریان» نخستین شهردار مشهد پس از انقلاب است که از اسفند ۱۳۵۷ تا آذر ۱۳۵۸ سکان مدیریت شهری مشهد را در دست گرفت. منصوریان به بیان بخشی از خاطرات خود از نخستین روزهایی که بر مسند شهرداری مشهد تکیه زده، اشاره و اظهار می‌کند: هنگامی که مسئولیت شهرداری مشهد را پذیرفتم، این نهاد هیچ بودجه‌ای نداشت و برای پیشبرد امور خود از آستان قدس تسهیلات دریافت می‌کرد. با توجه به اینکه شهرداری به آستانه مقروض بود، پول‌های این نهاد در بانک ضبط می‌شد و در واقع هیچ اختیاری در همان درآمد و بودجه اندک هم نداشتیم. منصوریان می‌افزاید: بودجه شهرداری در هفته به سختی به ۲۰۰ هزار تومان می‌رسید و مردم هم عوارض پرداخت نمی‌کردند، به همین دلیل دست به ابتکار عمل زدیم و سه اقدام انجام دادیم. اول اینکه چند وسیله بازی به شهربازی پارک ملت اضافه و آن را فعال کردیم، بر این اساس بخش زیادی از درآمد شهرداری از محل شهربازی تأمین می‌شد و مردم هم استقبال می‌کردند. دومین اقدام درخواست کمک از مردم بود. عصرها به مساجد می‌رفتم و برای مردم صحبت می‌کردم و از آن‌ها طلب کمک برای شهرداری می‌کردم و این عمل تجربه ذی‌قیمت و جالبی بود. در همان دوران با وجود کمبود شدید منابع مالی حدود ۵۶ خیابان بزرگ را آسفالت کردیم. به مردم اعلام کردیم خاک‌برداری و شن‌ریزی را شهرداری انجام می‌دهد و در جدول‌کشی مردم کمک کنند. برای بهسازی معابر هم بیشتر مبالغ از سوی مردم پرداخت، و به همین ترتیب خیابان‌ها آسفالت می‌شد. نخستین شهردار مشهد پس از انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد بیان می‌کند: سومین اقدام نیز این بود که در مساجد از مردم برای تعمیر ماشین‌آلات شهرداری تقاضای کمک کردیم و گفتیم که مزدی هم ندارد و اگر می‌خواهید انقلاب و کشور پیشرفت کند به کمک همه مردم نیاز داریم. ۵نفر از مکانیک‌های خوب شهر آمدند و قرار شد که به شهرداری برای تعمیر ماشین‌آلات اسقاطی کمک کنند و برخلاف اینکه بودجه هم نداشتیم، از تهران لوازم یدکی تهیه کردیم. آن هم با نسیه از اعتبار خودم این کار را انجام دادم که بعدا از بودجه شهرداری پرداخت شد. بعد از اینکه ماشین‌آلات تعمیر شد، نیروی جدید استخدام کردیم که سه شیفت برای خدمت به شهر فعالیت می‌کردند. مردم نیز این اقدامات شهرداری را که مشاهده کردند برای پرداخت عوارض و پروانه به شهرداری می‌آمدند به این ترتیب وضعیت تاحدودی بهبود یافت.
مشهد، جواهر خاورمیانهz
«علی‌اکبر صابری‌فر» سومین شهردار مشهد است که از شهریور ۱۳۶۰ تا اسفند ۱۳۶۴ مدیریت شهری مشهد را بر عهده گرفت. او تنها شهرداری است که دو دوره یعنی، از دی ۱۳۶۸ تا شهریور ۱۳۷۱ نیز دوباره سکان مدیریت شهری را در دست گرفت. او درباره مهم‌ترین تحولات مشهد در چله انقلاب می‌گوید: وجود مقدس حضرت رضا(ع)، فرصتی زرین برای مشهد طی ۴٠ سال اخیر بوده است. این فرصت و این هدف، سبب بهره‌مندی تمام هم‌میهنان و البته کشورهای هم‌جوار از مشهد بوده است.
صابری‌فر در گفت‌وگو با شهرآرا می‌افزاید: ۴٧ سال پیش، مشهد در بهترین حالت دارای ٩٠ هزار زائر بود، اما امروز مفتخر به میزبانی بیش از ٣٠ میلیون زائر داخلی و خارجی هستیم. طبیعتا تدارکات شهری لازم برای میزبانی از چنین جمعیتی، کاری سخت محسوب می‌شود که این وظیفه بر دوش شهرداری است. در مشهد اقدامات خوبی در توسعه و بهسازی معابر شاهد هستیم و اگر شما نقشه‌های ۵٠ سال قبل مشهد را ملاحظه کنید بسیاری از این خیابان‌ها، بولوارها و راه‌ها نبوده است و امروزه شاهد تعریض و توسعه و بازگشایی آن‌ها هستیم. امروز در مشهد، مراکز بسیار خوب اقامتی دایر شده است و به اندازه تمام ایران، در این شهر زیبا هتل داریم.
وی با بیان اینکه فضای سبز شهر ما در مقایسه با دیگر شهرها (به جز شهرهایی که از مواهب طبیعی همچون جنگل برخوردارند) شاید نظیر نداشته باشد اظهار می‌کند: شما کوهسنگی را به لحاظ کیفیت فضای سبز ببینید که طی سال‌های پس از انقلاب، بیش از ١٠٠هکتار به آن اضافه شده است. ییلاقات مشهد به ویژه بوستان جنگلی وکیل‌آباد، از دیگر افتخارات مدیریت شهری است که می‌توان امروز از آن به نیکی یاد کرد که گردشگاهی بزرگ و زیبا برای مشهدی‌ها و زائران عزیز است.
سومین شهردار مشهد پس از انقلاب اسلامی بیان می‌کند: اگر از من سؤال شود که طی ۴٠ سال اخیر چه تحولاتی در مشهد رخ داده است پاسخ می‌دهم که، تغییرات به حدی است که اگر کسی چند سال پیش هم به مشهد آمده باشد و امسال نیز دوباره به این شهر سفر کند، از اقداماتی که انجام شده متحیر می‌شود و اصلا شاید این شهر را نشناسد.
وی اضافه می‌کند: این ظرفیت را در مشهد داریم که به جواهر خاورمیانه تبدیل شویم و یقینا اقدامات اخیر و اقدامات فعلی، همه در راستای بهبود روز به روز مشهد و رسیدن به جایگاه مطلوب‌تر این کلان‌شهر است. اینکه می‌گویم جواهر خاورمیانه، در ظاهر و به لحاظ پاکیزگی و سلامت شهری، شاید به آن رسیده باشیم. تنظیف شهر در شب یکی از اقدامات ارزشمند در مشهد بوده است که از چند سال پیش و به دنبال مصوبه شورای اسلامی در دستور کار قرار گرفت. ازاین‌رو شما در طول روز کمتر پاکبانی را در حال تنظیف معابر می‌بینید و این کار عمدتا شب‌ها انجام می‌شودتا صبح سالم و تمیزی به همشهریان هدیه شود. توسعه فضای سبز شهری نیز، کمک به سلامت همشهریان بود و امروز در جای جای مشهد، بوستان‌های متنوع و بزرگی می‌بینید که عدد آن به بیش از ۵٠می‌رسد. چیزی که پیش از این صرفا پارک ملت را شامل می‌شد.
صابری‌فر می‌گوید: معتقدم که مشهد امروز را تنها نباید با شهرهای کشورهای مترقی دنیا قیاس کرد و دنبال بیان کاستی‌ها بود. هرچند معتقدم در هر کار و خدمتی، کاستی‌هایی وجود داشته و دارد که سهوی است و می‌توان در راستای بهبود آن کوشید. اما اگر با استعدادها و استطاعت‌های منطقه خاورمیانه بخواهیم قیاس کنیم، معتقدم مشهد بسیار پیشرو بوده است.
سیمای مشهدz
«احمد نوروزی» که از خرداد ۱۳۷۸ تا خرداد ۱۳۸۲ بر مسند مدیریت شهری مشهد تکیه زده بود نیز سیزدهمین شهردار این کلان‌شهر است. او اکنون رئیس کمیسیون امور اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد است و از معدود مدیرانی است که از ابتدای انقلاب تا الان همچنان در زمینه توسعه عمرانی مشهد فعالیت می‌کند.
نوروزی درباره «مشهد، در چهلمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی» می‌گوید: اگر بخواهیم سیمای کلان‌شهر مشهد را در آستانه ۴٠سالگی انقلاب اسلامی ببینیم، ابتدا باید وضعیت پیشین و فعلی آن را بررسی کنیم و بپذیریم که این شهر، تحولات متعددی را پشت سرگذاشته است.
وی به افزایش چشمگیر نرخ جمعیتی در مشهد اشاره و بیان می‌کند: جمعیت مشهد در سرشماری سال ١٣۵۵، ۶۶٧هزار نفر ثبت شده است، اما اکنون جمعیت این کلان‌شهر به بیش از ٣میلیون و ٢٠٠هزار نفر رسیده است. یعنی جمعیت شهر، ۵ برابر شده و علاوه بر آن، شاهد توسعه و گستردگی حریم شهری نیز هستیم.
تحولات حوزه حمل و نقلz
وی حوزه حمل و نقل را یکی از بهترین نمونه‌های مقایسه‌ای می‌داند و می‌گوید: حوزه حمل ونقل، گویاترین مقایسه از مشهد قبل و پس از پیروزی انقلاب را نشان می‌دهد. افزایش چشمگیر ناوگان تاکسی‌رانی و اتوبوس‌رانی در کنار آغاز مطالعات احداث خطوط قطار شهری و سپس طراحی و ساخت آن، سیمای شهری مشهد را به طور کلی دگرگون کرده است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: سال ٧٨ بود که برای نخستین‌بار، موضوع پروژه قطار شهری مطرح شد. من آن زمان به عنوان شهردار مشهد فعالیت خودم را آغاز کرده بودم. در آن زمان بود که مطالعات قطار شهری آغاز شد و در دوره‌های بعدی مدیریت شهری نیز مراحل اجرایی آن تداوم یافت.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: هم‌زمان با افزایش جمعیت مشهد، ضرورت توسعه سرانه فضای سبز نیز احساس می‌شد. افزایش سرانه فضای سبز طی سال‌های اخیر در قالب توسعه پارک کوهسنگی، احداث بوستان‌های خطی و افزایش بوستان‌های محلی دنبال شده است. در دوره‌ای که به عنوان شهردار مشهد مشغول خدمت بودم، اهمیت جنگل‌کاری و کمربند سبز مطرح شد. گسترش فضای سبز در محلات محروم، احداث پل فجر و کاشت درختان کمربند سبز نیز در همین دوران مورد توجه قرار گرفت.
بهبود شاخص‌های ایمنیz
وی، افزایش شاخص‌های ایمنی را از دیگر تحولات مهم مشهدالرضا طی ۴٠ سال اخیر می‌داند، و اظهار می‌کند: رعایت اصول ایمنی یکی از تکه‌های گمشده در پازل شهرسازی و معماری مشهد بود. عمده ساختمان‌ها در برابر زلزله، سیل و دیگر بلایای طبیعی، مقاوم‌سازی نشده بودند و استحکام لازم را نداشتند. از این رو شهرداری و شورای شهر قوانین سخت‌گیرانه‌تری در این زمینه مصوب و اعمال کردند.
عضو کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر مشهد، با اشاره به افزایش تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی نیز می‌گوید: مشهد تا قبل از سال ٧٨، دارای ٩ ایستگاه آتش‌نشانی بود. طی سال‌های ٧٨ تا ٨٢ که مدیریت شهر را بر عهده داشتم، ١٠ ایستگاه آتش‌نشانی جدید در مشهد راه‌اندازی شد. اکنون تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی به ۵٠مرکز رسیده است.
نوروزی، تعریف مبلمان شهری را از دیگر دستاوردهای ۴٠ساله مشهد می‌داند و اظهار می‌کند: طی این ۴٠سال، مبلمان شهری به تدریج وارد سیاست‌های شهرداری شد و تأثیر سازه‌های شهری بر افکار و روان شهروندان، مورد توجه قرار گرفت. توجه به المان‌ها و نمادهای شهری در مناسبت‌ها، استفاده از رنگ‌های شاد، نقاشی‌های دیواری و خلاقیت در نمادسازی میدان‌ها و معابر را می‌توان از آثار توجه به مبلمان و زیباسازی منظر شهری در این مدت دانست.
غفلت از نظام درآمد شهریz
شهردار سابق مشهد اظهار می‌کند: یکی از مسائلی که طی این سال‌ها نادیده گرفته شده، نظام هزینه و درآمد مدیریت شهری است. متأسفانه نظام درآمدی شهرداری مشهد طی این ۴٠ سال، مبتنی بر فروش تراکم و جرائم ساختمانی بوده است که این شیوه، بدترین منبع درآمدی ممکن به شمار می‌رود.
نوروزی این ساختار را نیازمند بازنگری می‌داند و بیان می‌کند: باید توجه داشت که اکنون با کاهش نرخ رشد جمعیت و به تبع آن با کاهش ساخت و سازها مواجه هستیم. ممکن است کار به جایی برسد که ساختمان جدیدی در شهر ساخته نشود و آن هنگام است که زمان ورشکستگی شهرداری‌ها فرا می‌رسد. از این رو این ساختار نادرست، به جراحی و درمان نیاز دارد.
وی همچنین محدودیت‌های مالی شهروندان را از دیگر مشکلات این بخش می‌داند و می‌گوید: یکی از راه‌های جراحی ساختار نظام درآمدی مدیریت شهری، بهبود وضع معیشتی شهروندان است. زیرا اگر شهروندان از تمکن مالی خوبی برخوردار نباشند، نمی‌توانند هزینه خدمات ارائه شده را بپردازند و بار مالی مضاعفی بر دوش مدیریت شهری می‌گذارند.
وی در ادامه اظهار می‌کند: مشاور طرح تفصیلی مشهد قبل از انقلاب معتقد بود که مرقد امام رضا (ع) قلب طلایی شهر است. از این رو باید رگ‌های این قلب طلایی را باز کرد تا توسعه در رگ‌های آن جریان یابد.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: اساس مشهدالرضا، بر مفاهیم زائر و زیارت بنا نهاده شده است. از این رو ایجاد اشتغال در حوزه زیارت نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که متأسفانه طی این سال‌ها، از آن غفلت کرده‌ایم.
نوروزی با اشاره به کاهش چشمگیر ماندگاری زائران در مشهد تأکید می‌کند: زائران در گذشته، برای اسکان۱۰ روزه در مشهد برنامه‌ریزی می‌کردند اما اکنون مدت زمان ماندگاری آنان، به کمتر از ۲ روز رسیده است. وی با بیان اینکه هدایت سرمایه‌های سرگردان در حوزه خدمات‌رسانی به زائران برای حیات مشهدالرضا ضروری است می‌گوید: بی‌توجهی به این موضوع سبب شده است تا بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در هتل‌ها و مراکز اقامتی، فاقد توجیه اقتصادی باشد. به همین سبب لازم است که سرمایه‌های سرگردان را در حوزه‌های غذایی، فرهنگی و تفریحی به کار گرفته و برای شهر و ساکنانش، درآمد ایجاد کنیم.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: از ابتدای انقلاب تاکنون، فعالیت‌های پراکنده‌ای در حوزه‌های مذکور صورت گرفته است اما اکنون باید به سمت فعالیت‌های هدفمند رفت.
نوروزی، بافت‌های شهری ناکارآمد را از دیگر بخش‌های فراموش شده طی سال‌های اخیر می‌داند و می‌گوید: ۴۶٠٠ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد در مشهد و حاشیه این شهر وجود دارد که تنها به حوزه ساخت و ساز منحصر نیستند. بلکه مسائل اجتماعی گسترده‌ای پشت آن‌ها نهفته است. باید نوعی علاقه و انگیزه در ساکنان این بافت‌های فرسوده به وجود آورد تا برای بهبود محل سکونت خود، با مدیریت شهری همکاری کنند.
مشهد و تحولات عظیمz
سید هاشم بنی‌هاشمی چهاردهمین شهردار پس از انقلاب است که از سوی شورای دوم مشهد مدیریت شهری را بر عهده گرفت. او از خرداد ۱۳۸۲ تا اردیبهشت ۱۳۸۶ شهردار مشهد بود. بنی‌هاشمی نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز بوده است. وی معتقد است انقلاب اسلامی ایران، سبب ایجاد تحولات عظیمی در مشهد شده است. بنی‌هاشمی می‌گوید: حرم مطهر امام رضا(ع) که کانون و مرکز ثقل شکل‌گیری مشهد است، پیش از انقلاب دچار تنگنا و محدودیت‌هایی بود. حجم زوار نسبت به امروز بسیار کم بود و ارائه خدمات نیز شبانه‌روزی نبود. محدودیت‌های خیابانی داشتیم و عملا به بالاخیابان و پایین خیابان تقسیم می‌شدیم و آن‌گونه نبود که کلان‌شهر محسوب شویم. به‌خاطر دارم اوایل انقلاب اسلامی، زوار ما برای اسکان مشکل داشتند و یکی از عمده مشکلاتمان هتل و مسافرخانه بود. طرح‌های پیرامونی حرم مطهر، گسترش صحن‌ها و بازسازی بافت مرکزی، گام‌هایی عملی و عمیق برای پیشرفت مشهد بود. بهسازی و بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر یکی دیگر از طرح‌های شاخص در حوزه شهری بود که پیشرفتی ۴٠ تا ۵٠ درصدی داشت و متأسفانه هنوز به پایان نرسیده است و قاعدتا باید تکمیل شود تا ما بتوانیم آن سیمای واقعی مدنظر را در اطراف حرم ببینیم.
بنی‌هاشمی اظهار می‌کند: افزایش خدمات و افزایش ظرفیت اماکن اقامتی، رشد کمی و کیفی زائران را به همراه داشته است و به تبع آن دیگر امکانات شهری مانند فرودگاه، پایانه مسافربری، راه‌آهن و... را دستخوش تغییرات ارزشمندی کرده است.
شهردار سابق مشهد با بیان اینکه توسعه شهری و ایجاد محلات مرکزی گوناگون، از دیگر دستاوردهای مدیریت شهری در ۴٠ سال اخیر است می‌گوید: ایجاد منطقه قاسم‌آباد به عنوان محله‌ای جدید در مشهد اقدام مناسبی بود که توسعه آن، به منطقه الهیه رسیده است. مناطقی همچون طلاب در گذشته بخشی از حاشیه شهر محسوب می‌شد اما امروز محله‌ای است آباد، پرجمعیت و دارای خدماتی مستقل و گسترده که واقعا تحولات آن تأثیرگذار است. بنابراین مشهد دیروز که شهری کوچک و محدود بود، تبدیل به شهری بزرگ و دومین کلان‌شهر ایران شده است. وی می‌افزاید: خدمات شهری ما گسترش مطلوبی داشته و خطوط چهارگانه مترو در آن در حال اجراست. با توجه به ظرفیت کلان زائران و مجاوران در مشهد مقدس، تقویت و توسعه حمل و نقل همگانی از برنامه‌های راهبردی بوده که به خوبی ارائه شده است. بنی‌هاشمی می‌گوید: معتقدم برای آنکه ببینیم چه اقداماتی در مشهد انجام شده است و چه پیشرفت‌ها و البته کمبودهایی در این شهر داشته‌ایم، ناگزیر از مقایسه مشهد با شهرهای هم‌تراز آن در کشور مانند تهران، اصفهان، شیراز و اهواز هستیم تا جایگاهمان را معلوم کنیم. امروز مشهد دومین شهر ایران پس از پایتخت است، چه به لحاظ پیشرفت و چه شاخصه‌های جمعیتی. مشهد امروز هم کانون معنویت و زیارت است و هم کانون گردشگری مذهبی، بنابراین تحولی که در این کلان‌شهر رخ داده، سبب آن شده است که نخستین کلان‌شهر مذهبی در جهان باشیم که در سه محور گردشگری، تجاری و سایر خدمات شهری، وضعیت مطلوبی داریم. در کنار پیشرفت‌ها، یقینا کاستی‌های بسیاری نیز داریم و باید در برنامه‌هایی که مدیران شهری و حتی استانداران گوناگون دارند، تأکید کنیم که از کنار مسائل مشهد به سادگی عبور نکنند.
افزایش کیفیت خدمات شهریz
غلامرضا بصیری‌پور در سه دوره متوالی موفق به کسب آرای مردم و حضور در شورای اسلامی شهر مشهد شد. او در شورای دوم، سوم و چهارم حضور داشت و چندین سال پیاپی بر مسند ریاست شورای اسلامی استان نیز نشست و در سال ٩۴ نیز توانست ریاست دوازده ساله مهدی چمران بر شورای عالی استان‌ها را تغییر دهد و به مدت یک‌سال بر این کرسی نیز تکیه بزند. او همچنین به مدت ۵ سال فرماندار مشهد نیز بود. بصیری‌پور مدیرکلی ستاد اجرای فرمان امام (ره) در خراسان بزرگ و مدیریت مجمع خیرین مسکن‌ساز خراسان‌رضوی را نیز در کارنامه خود دارد.
او توسعه جغرافیایی و افزایش کیفیت خدمات شهری را از مهم‌ترین رخدادهای مشهد پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیان می‌کند و می‌گوید: امروز می‌توانیم ادعا کنیم که مشهد یکی از زیباترین شهرهای دنیاست. شاید بیان شود که در حاشیه شهر هنوز مشکلاتی هست که زیبایی بصری سایر نقاط شهر را زیر سؤال می‌برد اما شما می‌توانید این زیبایی را در ١٠٠٠هکتار از مناطق مرکزی شهر به وضوح ببینید. به عنوان مثال تنظیف شهر یکی از مبانی تفاخر ما نسبت به ۴٠ سال گذشته است. همچنین فضای سبز شهری مشهد یکی از زیباترین و پیشرفته‌ترین‌ها در دنیاست. در زمینه حمل و نقل همگانی نیز پیشرفت‌های چشمگیری را در مشهد شاهد هستیم. پیش از انقلاب اسلامی تعداد اتوبوس‌های درون شهری مشهد زیر ١٠٠دستگاه بود و همان تعداد نیز غالبا فرسوده بود. در حالی‌که امروز، اتوبوس‌های با عمر ۶سال خدمت در مشهد، از چرخه خدمات شهری خارج و اتوبوس‌های جدید جایگزین می‌شوند.
بصیری‌پور با بیان اینکه زواری که به مشهد مقدس مشرف می‌شوند به لحاظ اقتصادی در ٣قالب تقسیم‌بندی می‌شوند می‌گوید: ١۵درصد زائران را افراد متمکن تشکیل می‌دهند که از امکانات گران‌قیمت و هتل‌های پنج‌ستاره مشهد بهره می‌برند. این گروه از زائران در ۴٠ سال گذشته دارای رشد حداقل ۶٠درصدی بوده‌اند. گروه دوم که باز هم حدود ١۵درصد زائران را طی ۴٠ سال اخیر تشکیل می‌دهند، قشر متوسط هستند که از اقامتگاه‌ها و یا خدمات کلاس یک مشهد استفاده نمی‌کنند اما تعداد آن‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار زیاد بوده است. گروه آخر نیز که ۶۵ تا ٧٠درصد زائران هستند، اقشار ضعیف‌اند که ما لااقل ظرف مدت ٢٠ سال گذشته تلاش کردیم تا اسکان مقرون به صرفه و ارائه خدمات شهری متناسب با آنان را ارائه کنیم. زمانی که به عنوان فرماندار مشهد مشغول به خدمت بودم، تمامی اماکن عمومی مانند حسینیه‌ها، کلاس‌های مدارس که تعدادشان به ١٠٠٠کلاس می‌رسید را شناسایی کردیم و این آمار ظرف مدت ٢٠ سال به ١٠ هزار کلاس رسید که تلاش کردیم بهسازی و آماده خدمت باشد.
وی اضافه می‌کند: غرضم از بیان این نکته آن است که بدانیم تحول صورت گرفته در نظام اسکان زائر از ثمرات انقلاب اسلامی برای مشهد بوده است. البته از این نکته نیز غافل نشویم که به علت هزینه‌های بالا در چند سال اخیر، گاهی مشاهده کرده‌ایم که سطح اسکان زائر در هتل‌های ما زیر ۵٠درصد گزارش شده است. اما در دیگر موارد برای این مسئله، مجموعه مدیریت شهری در ادوار مختلف تا امروز، انصافا هزینه‌های زیادی داده است. بصیری‌پور با اشاره به اینکه کاستی‌هایی در امور مدیریت شهری در تمام ادوار متوجه ما بوده است که مستلزم ایجاد فضاهای نظارتی لازم است بیان می‌کند: برخی دیگر از اقدامات در پیوند مستمر با مدیریت شهری قرار دارد و تسهیل‌کننده خدمات شهری است. به عنوان مثال جاده‌ها و توسعه شبکه‌های ارتباط راه‌ها در استان با توجه به اینکه بیشتر حجم مراجعات به مشهد است می‌تواند کمک مناسبی برای این شهر باشد. نکته پایانی من این است که مجموعه مدیریت شهری اهم از شورای شهر و شهرداری باید به دنبال تحولات گسترده در شهر باشند و مانند اقدامات گوناگونی که طی ۴٠ سال اخیر صورت گرفته، دنبال نوگرایی و زیبایی‌های بصری و خدماتی در شهر باشند. بهترین فرصت ممکن در آستانه ۴٠ سالگی انقلاب المان‌های شهری است که می‌تواند در ایام نوروز خود را نشان دهد.
حمایت‌های مردمی، سرآغاز توسعه عمرانی مشهد
مهندس «جمشید منصوریان» نخستین شهردار مشهد پس از انقلاب است که از اسفند ۱۳۵۷ تا آذر ۱۳۵۸ سکان مدیریت شهری مشهد را در دست گرفت. منصوریان به بیان بخشی از خاطرات خود از نخستین روزهایی که بر مسند شهرداری مشهد تکیه زده، اشاره و اظهار می‌کند: هنگامی که مسئولیت شهرداری مشهد را پذیرفتم، این نهاد هیچ بودجه‌ای نداشت و برای پیشبرد امور خود از آستان قدس تسهیلات دریافت می‌کرد. با توجه به اینکه شهرداری به آستانه مقروض بود، پول‌های این نهاد در بانک ضبط می‌شد و در واقع هیچ اختیاری در همان درآمد و بودجه اندک هم نداشتیم. منصوریان می‌افزاید: بودجه شهرداری در هفته به سختی به ۲۰۰ هزار تومان می‌رسید و مردم هم عوارض پرداخت نمی‌کردند، به همین دلیل دست به ابتکار عمل زدیم و سه اقدام انجام دادیم. اول اینکه چند وسیله بازی به شهربازی پارک ملت اضافه و آن را فعال کردیم، بر این اساس بخش زیادی از درآمد شهرداری از محل شهربازی تأمین می‌شد و مردم هم استقبال می‌کردند. دومین اقدام درخواست کمک از مردم بود. عصرها به مساجد می‌رفتم و برای مردم صحبت می‌کردم و از آن‌ها طلب کمک برای شهرداری می‌کردم و این عمل تجربه ذی‌قیمت و جالبی بود. در همان دوران با وجود کمبود شدید منابع مالی حدود ۵۶ خیابان بزرگ را آسفالت کردیم. به مردم اعلام کردیم خاک‌برداری و شن‌ریزی را شهرداری انجام می‌دهد و در جدول‌کشی مردم کمک کنند. برای بهسازی معابر هم بیشتر مبالغ از سوی مردم پرداخت، و به همین ترتیب خیابان‌ها آسفالت می‌شد. نخستین شهردار مشهد پس از انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد بیان می‌کند: سومین اقدام نیز این بود که در مساجد از مردم برای تعمیر ماشین‌آلات شهرداری تقاضای کمک کردیم و گفتیم که مزدی هم ندارد و اگر می‌خواهید انقلاب و کشور پیشرفت کند به کمک همه مردم نیاز داریم. ۵نفر از مکانیک‌های خوب شهر آمدند و قرار شد که به شهرداری برای تعمیر ماشین‌آلات اسقاطی کمک کنند و برخلاف اینکه بودجه هم نداشتیم، از تهران لوازم یدکی تهیه کردیم. آن هم با نسیه از اعتبار خودم این کار را انجام دادم که بعدا از بودجه شهرداری پرداخت شد. بعد از اینکه ماشین‌آلات تعمیر شد، نیروی جدید استخدام کردیم که سه شیفت برای خدمت به شهر فعالیت می‌کردند. مردم نیز این اقدامات شهرداری را که مشاهده کردند برای پرداخت عوارض و پروانه به شهرداری می‌آمدند به این ترتیب وضعیت تاحدودی بهبود یافت.
مشهد، جواهر خاورمیانهz
«علی‌اکبر صابری‌فر» سومین شهردار مشهد است که از شهریور ۱۳۶۰ تا اسفند ۱۳۶۴ مدیریت شهری مشهد را بر عهده گرفت. او تنها شهرداری است که دو دوره یعنی، از دی ۱۳۶۸ تا شهریور ۱۳۷۱ نیز دوباره سکان مدیریت شهری را در دست گرفت. او درباره مهم‌ترین تحولات مشهد در چله انقلاب می‌گوید: وجود مقدس حضرت رضا(ع)، فرصتی زرین برای مشهد طی ۴٠ سال اخیر بوده است. این فرصت و این هدف، سبب بهره‌مندی تمام هم‌میهنان و البته کشورهای هم‌جوار از مشهد بوده است.
صابری‌فر در گفت‌وگو با شهرآرا می‌افزاید: ۴٧ سال پیش، مشهد در بهترین حالت دارای ٩٠ هزار زائر بود، اما امروز مفتخر به میزبانی بیش از ٣٠ میلیون زائر داخلی و خارجی هستیم. طبیعتا تدارکات شهری لازم برای میزبانی از چنین جمعیتی، کاری سخت محسوب می‌شود که این وظیفه بر دوش شهرداری است. در مشهد اقدامات خوبی در توسعه و بهسازی معابر شاهد هستیم و اگر شما نقشه‌های ۵٠ سال قبل مشهد را ملاحظه کنید بسیاری از این خیابان‌ها، بولوارها و راه‌ها نبوده است و امروزه شاهد تعریض و توسعه و بازگشایی آن‌ها هستیم. امروز در مشهد، مراکز بسیار خوب اقامتی دایر شده است و به اندازه تمام ایران، در این شهر زیبا هتل داریم.
وی با بیان اینکه فضای سبز شهر ما در مقایسه با دیگر شهرها (به جز شهرهایی که از مواهب طبیعی همچون جنگل برخوردارند) شاید نظیر نداشته باشد اظهار می‌کند: شما کوهسنگی را به لحاظ کیفیت فضای سبز ببینید که طی سال‌های پس از انقلاب، بیش از ١٠٠هکتار به آن اضافه شده است. ییلاقات مشهد به ویژه بوستان جنگلی وکیل‌آباد، از دیگر افتخارات مدیریت شهری است که می‌توان امروز از آن به نیکی یاد کرد که گردشگاهی بزرگ و زیبا برای مشهدی‌ها و زائران عزیز است.
سومین شهردار مشهد پس از انقلاب اسلامی بیان می‌کند: اگر از من سؤال شود که طی ۴٠ سال اخیر چه تحولاتی در مشهد رخ داده است پاسخ می‌دهم که، تغییرات به حدی است که اگر کسی چند سال پیش هم به مشهد آمده باشد و امسال نیز دوباره به این شهر سفر کند، از اقداماتی که انجام شده متحیر می‌شود و اصلا شاید این شهر را نشناسد.
وی اضافه می‌کند: این ظرفیت را در مشهد داریم که به جواهر خاورمیانه تبدیل شویم و یقینا اقدامات اخیر و اقدامات فعلی، همه در راستای بهبود روز به روز مشهد و رسیدن به جایگاه مطلوب‌تر این کلان‌شهر است. اینکه می‌گویم جواهر خاورمیانه، در ظاهر و به لحاظ پاکیزگی و سلامت شهری، شاید به آن رسیده باشیم. تنظیف شهر در شب یکی از اقدامات ارزشمند در مشهد بوده است که از چند سال پیش و به دنبال مصوبه شورای اسلامی در دستور کار قرار گرفت. ازاین‌رو شما در طول روز کمتر پاکبانی را در حال تنظیف معابر می‌بینید و این کار عمدتا شب‌ها انجام می‌شودتا صبح سالم و تمیزی به همشهریان هدیه شود. توسعه فضای سبز شهری نیز، کمک به سلامت همشهریان بود و امروز در جای جای مشهد، بوستان‌های متنوع و بزرگی می‌بینید که عدد آن به بیش از ۵٠می‌رسد. چیزی که پیش از این صرفا پارک ملت را شامل می‌شد.
صابری‌فر می‌گوید: معتقدم که مشهد امروز را تنها نباید با شهرهای کشورهای مترقی دنیا قیاس کرد و دنبال بیان کاستی‌ها بود. هرچند معتقدم در هر کار و خدمتی، کاستی‌هایی وجود داشته و دارد که سهوی است و می‌توان در راستای بهبود آن کوشید. اما اگر با استعدادها و استطاعت‌های منطقه خاورمیانه بخواهیم قیاس کنیم، معتقدم مشهد بسیار پیشرو بوده است.
سیمای مشهدz
«احمد نوروزی» که از خرداد ۱۳۷۸ تا خرداد ۱۳۸۲ بر مسند مدیریت شهری مشهد تکیه زده بود نیز سیزدهمین شهردار این کلان‌شهر است. او اکنون رئیس کمیسیون امور اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد است و از معدود مدیرانی است که از ابتدای انقلاب تا الان همچنان در زمینه توسعه عمرانی مشهد فعالیت می‌کند.
نوروزی درباره «مشهد، در چهلمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی» می‌گوید: اگر بخواهیم سیمای کلان‌شهر مشهد را در آستانه ۴٠سالگی انقلاب اسلامی ببینیم، ابتدا باید وضعیت پیشین و فعلی آن را بررسی کنیم و بپذیریم که این شهر، تحولات متعددی را پشت سرگذاشته است.
وی به افزایش چشمگیر نرخ جمعیتی در مشهد اشاره و بیان می‌کند: جمعیت مشهد در سرشماری سال ١٣۵۵، ۶۶٧هزار نفر ثبت شده است، اما اکنون جمعیت این کلان‌شهر به بیش از ٣میلیون و ٢٠٠هزار نفر رسیده است. یعنی جمعیت شهر، ۵ برابر شده و علاوه بر آن، شاهد توسعه و گستردگی حریم شهری نیز هستیم.
تحولات حوزه حمل و نقلz
وی حوزه حمل و نقل را یکی از بهترین نمونه‌های مقایسه‌ای می‌داند و می‌گوید: حوزه حمل ونقل، گویاترین مقایسه از مشهد قبل و پس از پیروزی انقلاب را نشان می‌دهد. افزایش چشمگیر ناوگان تاکسی‌رانی و اتوبوس‌رانی در کنار آغاز مطالعات احداث خطوط قطار شهری و سپس طراحی و ساخت آن، سیمای شهری مشهد را به طور کلی دگرگون کرده است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: سال ٧٨ بود که برای نخستین‌بار، موضوع پروژه قطار شهری مطرح شد. من آن زمان به عنوان شهردار مشهد فعالیت خودم را آغاز کرده بودم. در آن زمان بود که مطالعات قطار شهری آغاز شد و در دوره‌های بعدی مدیریت شهری نیز مراحل اجرایی آن تداوم یافت.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: هم‌زمان با افزایش جمعیت مشهد، ضرورت توسعه سرانه فضای سبز نیز احساس می‌شد. افزایش سرانه فضای سبز طی سال‌های اخیر در قالب توسعه پارک کوهسنگی، احداث بوستان‌های خطی و افزایش بوستان‌های محلی دنبال شده است. در دوره‌ای که به عنوان شهردار مشهد مشغول خدمت بودم، اهمیت جنگل‌کاری و کمربند سبز مطرح شد. گسترش فضای سبز در محلات محروم، احداث پل فجر و کاشت درختان کمربند سبز نیز در همین دوران مورد توجه قرار گرفت.
بهبود شاخص‌های ایمنیz
وی، افزایش شاخص‌های ایمنی را از دیگر تحولات مهم مشهدالرضا طی ۴٠ سال اخیر می‌داند، و اظهار می‌کند: رعایت اصول ایمنی یکی از تکه‌های گمشده در پازل شهرسازی و معماری مشهد بود. عمده ساختمان‌ها در برابر زلزله، سیل و دیگر بلایای طبیعی، مقاوم‌سازی نشده بودند و استحکام لازم را نداشتند. از این رو شهرداری و شورای شهر قوانین سخت‌گیرانه‌تری در این زمینه مصوب و اعمال کردند.
عضو کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر مشهد، با اشاره به افزایش تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی نیز می‌گوید: مشهد تا قبل از سال ٧٨، دارای ٩ ایستگاه آتش‌نشانی بود. طی سال‌های ٧٨ تا ٨٢ که مدیریت شهر را بر عهده داشتم، ١٠ ایستگاه آتش‌نشانی جدید در مشهد راه‌اندازی شد. اکنون تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی به ۵٠مرکز رسیده است.
نوروزی، تعریف مبلمان شهری را از دیگر دستاوردهای ۴٠ساله مشهد می‌داند و اظهار می‌کند: طی این ۴٠سال، مبلمان شهری به تدریج وارد سیاست‌های شهرداری شد و تأثیر سازه‌های شهری بر افکار و روان شهروندان، مورد توجه قرار گرفت. توجه به المان‌ها و نمادهای شهری در مناسبت‌ها، استفاده از رنگ‌های شاد، نقاشی‌های دیواری و خلاقیت در نمادسازی میدان‌ها و معابر را می‌توان از آثار توجه به مبلمان و زیباسازی منظر شهری در این مدت دانست.
غفلت از نظام درآمد شهریz
شهردار سابق مشهد اظهار می‌کند: یکی از مسائلی که طی این سال‌ها نادیده گرفته شده، نظام هزینه و درآمد مدیریت شهری است. متأسفانه نظام درآمدی شهرداری مشهد طی این ۴٠ سال، مبتنی بر فروش تراکم و جرائم ساختمانی بوده است که این شیوه، بدترین منبع درآمدی ممکن به شمار می‌رود.
نوروزی این ساختار را نیازمند بازنگری می‌داند و بیان می‌کند: باید توجه داشت که اکنون با کاهش نرخ رشد جمعیت و به تبع آن با کاهش ساخت و سازها مواجه هستیم. ممکن است کار به جایی برسد که ساختمان جدیدی در شهر ساخته نشود و آن هنگام است که زمان ورشکستگی شهرداری‌ها فرا می‌رسد. از این رو این ساختار نادرست، به جراحی و درمان نیاز دارد.
وی همچنین محدودیت‌های مالی شهروندان را از دیگر مشکلات این بخش می‌داند و می‌گوید: یکی از راه‌های جراحی ساختار نظام درآمدی مدیریت شهری، بهبود وضع معیشتی شهروندان است. زیرا اگر شهروندان از تمکن مالی خوبی برخوردار نباشند، نمی‌توانند هزینه خدمات ارائه شده را بپردازند و بار مالی مضاعفی بر دوش مدیریت شهری می‌گذارند.
وی در ادامه اظهار می‌کند: مشاور طرح تفصیلی مشهد قبل از انقلاب معتقد بود که مرقد امام رضا (ع) قلب طلایی شهر است. از این رو باید رگ‌های این قلب طلایی را باز کرد تا توسعه در رگ‌های آن جریان یابد.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: اساس مشهدالرضا، بر مفاهیم زائر و زیارت بنا نهاده شده است. از این رو ایجاد اشتغال در حوزه زیارت نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که متأسفانه طی این سال‌ها، از آن غفلت کرده‌ایم.
نوروزی با اشاره به کاهش چشمگیر ماندگاری زائران در مشهد تأکید می‌کند: زائران در گذشته، برای اسکان۱۰ روزه در مشهد برنامه‌ریزی می‌کردند اما اکنون مدت زمان ماندگاری آنان، به کمتر از ۲ روز رسیده است. وی با بیان اینکه هدایت سرمایه‌های سرگردان در حوزه خدمات‌رسانی به زائران برای حیات مشهدالرضا ضروری است می‌گوید: بی‌توجهی به این موضوع سبب شده است تا بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در هتل‌ها و مراکز اقامتی، فاقد توجیه اقتصادی باشد. به همین سبب لازم است که سرمایه‌های سرگردان را در حوزه‌های غذایی، فرهنگی و تفریحی به کار گرفته و برای شهر و ساکنانش، درآمد ایجاد کنیم.
شهردار سابق مشهد ادامه می‌دهد: از ابتدای انقلاب تاکنون، فعالیت‌های پراکنده‌ای در حوزه‌های مذکور صورت گرفته است اما اکنون باید به سمت فعالیت‌های هدفمند رفت.
نوروزی، بافت‌های شهری ناکارآمد را از دیگر بخش‌های فراموش شده طی سال‌های اخیر می‌داند و می‌گوید: ۴۶٠٠ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد در مشهد و حاشیه این شهر وجود دارد که تنها به حوزه ساخت و ساز منحصر نیستند. بلکه مسائل اجتماعی گسترده‌ای پشت آن‌ها نهفته است. باید نوعی علاقه و انگیزه در ساکنان این بافت‌های فرسوده به وجود آورد تا برای بهبود محل سکونت خود، با مدیریت شهری همکاری کنند.
مشهد و تحولات عظیمz
سید هاشم بنی‌هاشمی چهاردهمین شهردار پس از انقلاب است که از سوی شورای دوم مشهد مدیریت شهری را بر عهده گرفت. او از خرداد ۱۳۸۲ تا اردیبهشت ۱۳۸۶ شهردار مشهد بود. بنی‌هاشمی نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز بوده است. وی معتقد است انقلاب اسلامی ایران، سبب ایجاد تحولات عظیمی در مشهد شده است. بنی‌هاشمی می‌گوید: حرم مطهر امام رضا(ع) که کانون و مرکز ثقل شکل‌گیری مشهد است، پیش از انقلاب دچار تنگنا و محدودیت‌هایی بود. حجم زوار نسبت به امروز بسیار کم بود و ارائه خدمات نیز شبانه‌روزی نبود. محدودیت‌های خیابانی داشتیم و عملا به بالاخیابان و پایین خیابان تقسیم می‌شدیم و آن‌گونه نبود که کلان‌شهر محسوب شویم. به‌خاطر دارم اوایل انقلاب اسلامی، زوار ما برای اسکان مشکل داشتند و یکی از عمده مشکلاتمان هتل و مسافرخانه بود. طرح‌های پیرامونی حرم مطهر، گسترش صحن‌ها و بازسازی بافت مرکزی، گام‌هایی عملی و عمیق برای پیشرفت مشهد بود. بهسازی و بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر یکی دیگر از طرح‌های شاخص در حوزه شهری بود که پیشرفتی ۴٠ تا ۵٠ درصدی داشت و متأسفانه هنوز به پایان نرسیده است و قاعدتا باید تکمیل شود تا ما بتوانیم آن سیمای واقعی مدنظر را در اطراف حرم ببینیم.
بنی‌هاشمی اظهار می‌کند: افزایش خدمات و افزایش ظرفیت اماکن اقامتی، رشد کمی و کیفی زائران را به همراه داشته است و به تبع آن دیگر امکانات شهری مانند فرودگاه، پایانه مسافربری، راه‌آهن و... را دستخوش تغییرات ارزشمندی کرده است.
شهردار سابق مشهد با بیان اینکه توسعه شهری و ایجاد محلات مرکزی گوناگون، از دیگر دستاوردهای مدیریت شهری در ۴٠ سال اخیر است می‌گوید: ایجاد منطقه قاسم‌آباد به عنوان محله‌ای جدید در مشهد اقدام مناسبی بود که توسعه آن، به منطقه الهیه رسیده است. مناطقی همچون طلاب در گذشته بخشی از حاشیه شهر محسوب می‌شد اما امروز محله‌ای است آباد، پرجمعیت و دارای خدماتی مستقل و گسترده که واقعا تحولات آن تأثیرگذار است. بنابراین مشهد دیروز که شهری کوچک و محدود بود، تبدیل به شهری بزرگ و دومین کلان‌شهر ایران شده است. وی می‌افزاید: خدمات شهری ما گسترش مطلوبی داشته و خطوط چهارگانه مترو در آن در حال اجراست. با توجه به ظرفیت کلان زائران و مجاوران در مشهد مقدس، تقویت و توسعه حمل و نقل همگانی از برنامه‌های راهبردی بوده که به خوبی ارائه شده است. بنی‌هاشمی می‌گوید: معتقدم برای آنکه ببینیم چه اقداماتی در مشهد انجام شده است و چه پیشرفت‌ها و البته کمبودهایی در این شهر داشته‌ایم، ناگزیر از مقایسه مشهد با شهرهای هم‌تراز آن در کشور مانند تهران، اصفهان، شیراز و اهواز هستیم تا جایگاهمان را معلوم کنیم. امروز مشهد دومین شهر ایران پس از پایتخت است، چه به لحاظ پیشرفت و چه شاخصه‌های جمعیتی. مشهد امروز هم کانون معنویت و زیارت است و هم کانون گردشگری مذهبی، بنابراین تحولی که در این کلان‌شهر رخ داده، سبب آن شده است که نخستین کلان‌شهر مذهبی در جهان باشیم که در سه محور گردشگری، تجاری و سایر خدمات شهری، وضعیت مطلوبی داریم. در کنار پیشرفت‌ها، یقینا کاستی‌های بسیاری نیز داریم و باید در برنامه‌هایی که مدیران شهری و حتی استانداران گوناگون دارند، تأکید کنیم که از کنار مسائل مشهد به سادگی عبور نکنند.
افزایش کیفیت خدمات شهریz
غلامرضا بصیری‌پور در سه دوره متوالی موفق به کسب آرای مردم و حضور در شورای اسلامی شهر مشهد شد. او در شورای دوم، سوم و چهارم حضور داشت و چندین سال پیاپی بر مسند ریاست شورای اسلامی استان نیز نشست و در سال ٩۴ نیز توانست ریاست دوازده ساله مهدی چمران بر شورای عالی استان‌ها را تغییر دهد و به مدت یک‌سال بر این کرسی نیز تکیه بزند. او همچنین به مدت ۵ سال فرماندار مشهد نیز بود. بصیری‌پور مدیرکلی ستاد اجرای فرمان امام (ره) در خراسان بزرگ و مدیریت مجمع خیرین مسکن‌ساز خراسان‌رضوی را نیز در کارنامه خود دارد.
او توسعه جغرافیایی و افزایش کیفیت خدمات شهری را از مهم‌ترین رخدادهای مشهد پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیان می‌کند و می‌گوید: امروز می‌توانیم ادعا کنیم که مشهد یکی از زیباترین شهرهای دنیاست. شاید بیان شود که در حاشیه شهر هنوز مشکلاتی هست که زیبایی بصری سایر نقاط شهر را زیر سؤال می‌برد اما شما می‌توانید این زیبایی را در ١٠٠٠هکتار از مناطق مرکزی شهر به وضوح ببینید. به عنوان مثال تنظیف شهر یکی از مبانی تفاخر ما نسبت به ۴٠ سال گذشته است. همچنین فضای سبز شهری مشهد یکی از زیباترین و پیشرفته‌ترین‌ها در دنیاست. در زمینه حمل و نقل همگانی نیز پیشرفت‌های چشمگیری را در مشهد شاهد هستیم. پیش از انقلاب اسلامی تعداد اتوبوس‌های درون شهری مشهد زیر ١٠٠دستگاه بود و همان تعداد نیز غالبا فرسوده بود. در حالی‌که امروز، اتوبوس‌های با عمر ۶سال خدمت در مشهد، از چرخه خدمات شهری خارج و اتوبوس‌های جدید جایگزین می‌شوند.
بصیری‌پور با بیان اینکه زواری که به مشهد مقدس مشرف می‌شوند به لحاظ اقتصادی در ٣قالب تقسیم‌بندی می‌شوند می‌گوید: ١۵درصد زائران را افراد متمکن تشکیل می‌دهند که از امکانات گران‌قیمت و هتل‌های پنج‌ستاره مشهد بهره می‌برند. این گروه از زائران در ۴٠ سال گذشته دارای رشد حداقل ۶٠درصدی بوده‌اند. گروه دوم که باز هم حدود ١۵درصد زائران را طی ۴٠ سال اخیر تشکیل می‌دهند، قشر متوسط هستند که از اقامتگاه‌ها و یا خدمات کلاس یک مشهد استفاده نمی‌کنند اما تعداد آن‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار زیاد بوده است. گروه آخر نیز که ۶۵ تا ٧٠درصد زائران هستند، اقشار ضعیف‌اند که ما لااقل ظرف مدت ٢٠ سال گذشته تلاش کردیم تا اسکان مقرون به صرفه و ارائه خدمات شهری متناسب با آنان را ارائه کنیم. زمانی که به عنوان فرماندار مشهد مشغول به خدمت بودم، تمامی اماکن عمومی مانند حسینیه‌ها، کلاس‌های مدارس که تعدادشان به ١٠٠٠کلاس می‌رسید را شناسایی کردیم و این آمار ظرف مدت ٢٠ سال به ١٠ هزار کلاس رسید که تلاش کردیم بهسازی و آماده خدمت باشد.
وی اضافه می‌کند: غرضم از بیان این نکته آن است که بدانیم تحول صورت گرفته در نظام اسکان زائر از ثمرات انقلاب اسلامی برای مشهد بوده است. البته از این نکته نیز غافل نشویم که به علت هزینه‌های بالا در چند سال اخیر، گاهی مشاهده کرده‌ایم که سطح اسکان زائر در هتل‌های ما زیر ۵٠درصد گزارش شده است. اما در دیگر موارد برای این مسئله، مجموعه مدیریت شهری در ادوار مختلف تا امروز، انصافا هزینه‌های زیادی داده است. بصیری‌پور با اشاره به اینکه کاستی‌هایی در امور مدیریت شهری در تمام ادوار متوجه ما بوده است که مستلزم ایجاد فضاهای نظارتی لازم است بیان می‌کند: برخی دیگر از اقدامات در پیوند مستمر با مدیریت شهری قرار دارد و تسهیل‌کننده خدمات شهری است. به عنوان مثال جاده‌ها و توسعه شبکه‌های ارتباط راه‌ها در استان با توجه به اینکه بیشتر حجم مراجعات به مشهد است می‌تواند کمک مناسبی برای این شهر باشد. نکته پایانی من این است که مجموعه مدیریت شهری اهم از شورای شهر و شهرداری باید به دنبال تحولات گسترده در شهر باشند و مانند اقدامات گوناگونی که طی ۴٠ سال اخیر صورت گرفته، دنبال نوگرایی و زیبایی‌های بصری و خدماتی در شهر باشند. بهترین فرصت ممکن در آستانه ۴٠ سالگی انقلاب المان‌های شهری است که می‌تواند در ایام نوروز خود را نشان دهد.
